ΣΑΜΟΣ

Η πρωτεύουσα της Σάμου είναι το Βαθύ. Η Σάμος είναι νησί του ανατολικού Αιγαίου Πέλαγος, πολύ κοντά στις Μικρασιατικές Ακτές, από τις οποίες χωρίζετε  με το Στενό τής Μυκάλης, πλάτους 2.200 μέτρων. Δυτικά χωρίζεται από την Ικαρία και τις νησίδες Φούρνοι με το Στενό των Φούρνων. Έχει σχήμα επίμηκες, με διεύθυνση Α-Δ, έκταση 476 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μήκος ακτών 159 χιλιόμετρα.

  Το έδαφος της Σάμου είναι ορεινό-ημιορεινό. Η ψηλότερη κορυφή της φθάνει τα 1.433 μέτρα και ανήκει στο Όρος Κερκετεύς ή Κέρκης που βρίσκεται δυτικά. Στο κεντρικό τμήμα υψώνεται το όρος Καρβούνι (1.153 μέτρα). Όλο το ορεινό και ημιορεινό τμήμα του νησιού είναι κατάφυτο από πεύκα, βαλανιδιές, καστανιές και έλατα. Κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 εκδηλώθηκαν αρκετές καταστρεπτικές πυρκαγιές που αποτέφρωσαν χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων.

  Στην περιοχή των Μυτιληνιών βρέθηκαν μετά από παλαιοντολογικές ανασκαφές κατά τα τελευταία 100 χρόνια απολιθωμένα Θηλαστικά που αντιπροσωπεύουν πανίδα τής Πικερμικής ή του Ιππαρίου.

  Το κλίμα του νησιού είναι μεσογειακό με δροσερά καλοκαίρια, λόγω της επικράτησης βορείων ανέμων που μετριάζουν την θερμοκρασία. 

  Η Σάμος έχει γενικά ομαλές ακτές, πανέμορφες γραφικές αμμουδιές και μικρά ψαράδικα λιμανάκια. Στα δυτικά βρίσκονται τα ακρωτήρια Άγιος Δομένικος και Κατάβασις και στα ανατολικά τα ακρωτήρια Κατσούνι και Πράσο. Στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού  σχηματίζεται ο ανοιχτός Κόλπος του Μαραθόκαμπου, στα βορειανατολικά ο Κόλπος Βαθέως και ο Όρμος Μικρή Άμμος, ανατολικά ο Όρμος Κέρβελης και νότια ο Κόλπος της Σάμου

  Οι σπουδαιότερες κωμοπόλεις και χωρία του νησιού είναι η πρωτεύουσα Σάμος, το Καρλόβασι, το Βαθύ, οι Μυτιληνιοί, ο Μαραθόκαμπος και το Πυθαγόρειο. Το κοντινότερο σημείο από τις τούρκικες ακτές βρίσκεται στα νοτιοανατολικά, στη θέση Ψιλή Άμμος. Νότια της Σάμου, σε μικρή απόσταση βρίσκεται η νησίδα Σαμιοπούλα.

  Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Παράγουν κυρίως λάδι, κρασί, καπνός και, σε μικρότερες ποσότητες , σταφύλια, πατάτες και μέλι. Το γλυκό κρασί της Σάμου, πού είναι ονομαστό από την αρχαιότητα, έχει εξαιρετική γεύση και προέρχεται από εκλεκτή ποικιλία σταφυλιών όπου καλλιεργούνται στο βόρειο τμήμα του νησιού. 

ΙΣΤΟΡΙΑ

  Αρχαία γεωγραφία και τοπογραφία

  Από την Μικρά Ασία και την χερσόνησο της Μυκάλης η Σάμος χωρίζεται με έναν στενό πορθμό -τον <επταστάδιον πορθμόν> των αρχαίων πηγών – που έχει πλάτος 2.200 μέτρα. Η ονομασία του νησιού προέρχεται από μια προελληνική λέξη που σημαίνει <υψηλή> και αποδίδεται σε μέρη με υψηλά βουνά. Η παλαιότερη υπόθεση ότι η ονομασία προέρχεται από μια σημιτική ρίζα δεν γίνεται σήμερα αποδεκτή. Η μεταγενέστερη παράδοση αποδίδει την ονομασία στον Σάμο, γιο του μυθικού οικιστή του νησιού Αγκαίου. Στην αρχαία φιλολογία η Σάμος αναφέρεται με πολλά επίθετα, όπως Υδρηλή,  για τα άφθονα νερά της, Ανθεμίς  και Ανθεμούς, Δόρυσσα, Δρύουσα, Κυπαρισσία, Μελάμφυλλος, Μελάνθεμός και Φυλλίς, επίθετα που έχουν σχέση με τη πλούσια βλάστηση και τα δάση του νησιού. Τα ονόματα Παρθενία, που ο Στράβων θεωρεί ονομασία του νησιού από τα χρόνια που το κατοικούν οι Κάρες, και Παρθενοάρ(χ)ουσα πρέπει να σχετίζονται με την κύρια θεότητα του νησιού, την Ήρα, και την λατρεία της. 

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Αρχαιολογία

  Η Ιερά Οδός ένωνε το Ηραίο με την πόλη, την αρχαία Σάμο (σημερ. Πυθαγόρειο) που βρισκόταν 8 χιλιόμετρα ανατολικότερα. Το λιμάνι της πόλης, σε ευνοϊκή θέση διατηρεί την αρχική του μορφή. Ένα κρηπίδωμα 100-150 μέτρων ψηλότερα από την  σημερινή προκυμαία δείχνει τα όρια του αρχαίου λιμανιού. Οι σύγχρονοι μώλοι, ανακατασκευασμένοι στα χρόνια της Ηγεμονίας από τον Γερμανό μηχανικό Καρλ Χούμαν μεταξύ 1842-1862, ακολουθούν την γραμμή των αρχαίων. Μια μεγάλη προκυμαία με μώλο 360 μέτρων θεμελιωμένο σε βάθος 60 οργιές, προστάτευε το λιμάνι από τους ανέμους. Ο Ηρόδοτος θεωρεί το έργο ως ένα από τα τρία μεγάλα τεχνικά θαύματα της Σάμου και το αποδίδει στον Πολυκράτη μαζί με το μεγάλο Ναό της Ήρας και το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο. 

ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ

  Γνωστότερος τύραννος είναι ο Πολυκράτης, κατά το διάστημα διακυβερνήσεις του οποίου η Σάμος έφτασε στο υψηλότερο σημείο οικονομικής και κυρίως πολιτιστικής ανάπτυξης. Με την οργάνωση πολεμικού στόλου επίσης έγινε θαλασσοκράτειρα και «πολίων πασέων πρώτη ελληνίδων και βαρβάρων». Στην Αυλή του Πολυκράτη σύχναζαν ποιητές και καλλιτέχνες, όπως ο Ίβυκος, ο Ανακρέων και ο Θεόδωρος, ενώ έργα, μοναδικά για την εποχή, το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο, ο μέγας ναός της Ήρας, ο μόλος του λιμένα, το περίφημο Χώμα εν θαλάσσει του Ηρόδοτου και ο οχυρωματικός περίβολος αποδεικνύουν την ακμή του 6^ου π.χ. αιώνα.  

  Το Θέατρο της πόλης, με πολλά στοιχεία ρωμαϊκής επέμβασης, βρίσκεται στην πλαγιά κάτω από την Σπηλιανή. Δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα και κατοικίες με δρόμους έχουν ερευνηθεί σε διάφορα σημεία της πόλης, με ψηφιδωτά δάπεδα ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής ιδιαίτερα σημαντικά για την εξαιρετική ποιότητα και την καλή διατήρηση  είναι τα ψηφιδωτά δάπεδα μεγάλου ελληνιστικού συγκροτήματος που βρέθηκαν τελευταία κάτω από την Σπηλιανή. Πιο καλά ερευνήθηκαν τα οικοδομήματα στο λόφο του Κάστρου με κιονοστοιχίες στα αίθρια με εκτεταμένες ρωμαϊκές μετασκευές. Τα λείψανα αυτά μαζί με τα πορτραίτα και τους ανδριάδες Ρωμαίων αυτοκρατόρων που βρέθηκαν στο χώρο δείχνουν τη σημασία του Κάστρου κατά την ρωμαϊκή εποχή.

  Το πιο ενδιαφέρον από τα διατηρημένα σημερινά μνημεία της Σάμου είναι το υδραγωγείο που κατασκεύασε ο μηχανικός Ευπαλίνος γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα, το περίφημο Αμφίστομον Όρυγμα του Ηροδότου, μέσα από το οποίο έφθανε με σίγουρο τρόπο στην πόλη το νερό της πλούσιας πηγής των Αγιάδων.Η ανάγκη για συντόμευση του χρόνου κατασκευής υποχρέωσε τον μηχανικό να αρχίσει το έργο ταυτόχρονα και στις δυο πλευρές του βουνού. Χάρη σε εκπληκτικούς υπολογισμούς τα δυο συνεργεία κατάφεραν να συναντηθούν σε απόσταση 620 μέτρων από την βόρεια είσοδο με ελάχιστη απόκλιση. Μέσα στο όρυγμα ανοίχτηκε κανάλι που μετέφερε το νερό, μέσα από πήλινους σωλήνες, στη πόλη. Το υδραγωγείο χρησιμοποιήθηκε συνολικά για 1.000  περίπου χρόνια. Στην ρωμαϊκή εποχή αντικαταστάθηκε με ένα νέο που έφερε στη πόλη τα νερά της πηγής των Μύλων. Πριν εγκαταλειφθεί εντελώς  και καταχωθεί με όγκους χωμάτων, το ευπαλίνειο υδραγωγείο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο στα ταραγμένα χρόνια των επιδρομών των Σαρακηνών.

Επιστροφή        Επόμενη σελίδα