Έθιμα από τη Μακεδονία:
«Το Χριστόξυλο»
Στα χωριά της βόρειας
Ελλάδας , από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και
διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό , το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το
πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται Χριστόξυλο και είναι το ξύλο
που θα καίει για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα
Φώτα, στο τζάκι του σπιτιού. Η στάχτη των ξύλων αυτών προφύλασσε το σπίτι και τα
χωράφια από κάθε κακό. Πριν ο νοικοκύρης φέρει το Χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά
φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι , ώστε να
μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο,
για να μη βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως
λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Το βράδυ της παραμονής των
Χριστουγέννων , όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι , ο
νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στην εστία το
Χριστόξυλο. Σύμφωνα με τις παραδόσεις του λαού, καθώς καίγεται το Χριστόξυλο,
ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη Του. Σε κάθε σπιτικό, οι νοικοκυραίοι προσπαθούν
το Χριστόξυλο να καίει μέχρι τα Φώτα
Έθιμα από την Κεφαλονιά:
«Οι κολόνιες»
Στην
Κεφαλονιά, αλλά και στα άλλα νησιά των Επτανήσων, το βράδυ της παραμονής
της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου,
κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας τον
άλλον τραγουδώντας: "Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς".
Η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: "Καλή Αποκοπή", δηλαδή με το
καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του
δήμου περνάει από όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα.
Τούτουνα Ειρήνη Β3
Έθιμα Νάξου
Ένα έθιμο που έχουμε
στη Νάξο είναι το γεμιστό κατσίκι. Το φτιάχνουμε τα Χριστούγεννα και την
Πρωτοχρονιά. Η γέμιση έχει διάφορα χορταρικά και ρύζι.
Επίσης τρώμε και Χριστόψωμα. Το Χριστόψωμο έχει στο κέντρο του ένα καρύδι με το
τσόφλι και ένα σταυρό. Μέσα έχει σταφίδες και καρύδια επίσης. Το βράδυ των
Χριστουγέννων όλοι είναι στην εκκλησία και προσεύχονται.
Τα Χριστούγεννα δίνει ο δήμος δώρα στα παιδιά του νησιού.
Σοφία Φραγκουλοπούλου Β3'
Έθιμα και παραδόσεις από την Πύλο για την Πρωτοχρονιά
Το σπάσιμο του ροδιού
Το πρωί της
Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην
τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει
το κουδούνι της εξώπορτας - δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του - και
έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με
το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: "με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά". Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν αν οι ρώγες είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο πιο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο πιο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Πανοσκάλτση Μαρία Β3'
Τρίκαλα
Από διηγήσεις της
γιαγιάς μας η οποία ζούσε στα Τρίκαλα γνωρίζουμε ότι τα κάλαντα τότε τα έλεγαν
μόνο αγόρια. Τα έλεγαν δύο φορές, μία τη Παραμονή το πρωί και μία ανήμερα των
Χριστουγέννων. Την παραμονή των Χριστουγέννων λέγανε ένα τραγούδι που το
ονομάζανε «κόλιντρα» και τα λόγια του ήταν τα εξής:
« Κόλιντρα μόλιντρα δώσε μου
θεία κουλούρα αν θέλετε να μάθετε πως ο Χριστός
γεννιέται. Γεννιέται κι αναθρέφεται με μέλι και με γάλα. Το μέλι τρώνε οι
άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες».
Οι κόλιντρες ήταν μικρές κουλούρες που φτιάχνονταν από φύλλο πίτας γεμισμένο με
καβουρδισμένο σουσάμι και ζάχαρη. Τις πίτες αυτές τις μοίραζαν στα παιδιά που
έλεγαν τα κάλαντα την Παραμονή των Χριστουγέννων.
Βάλια Πριάρη – Παναγιώτης Πριάρης
Βυζάντιο
Τα Χριστούγεννα ήταν
ξεκούραση για τους γεωργούς και τα ζώα τους. Την παραμονή έσφαζαν τα γουρούνια
που τα έτρεφαν με βελανίδια και καλαμπόκι. Κατά το σφάξιμο του γουρουνιού
φρόντιζε ο
σφαγέας να μη
σκούξει το γουρούνι και το ακούσει ο εχθρός να πει κακά λόγια γιατί το κρέας θα
μύριζε και θα σκουλήκιαζε.
Κατά το διάστημα της σαρακοστής, πήγαιναν στα χωράφια, έστηναν θηλιές και έπιαναν τετράπαχα κοτσύφια και τα πάστωναν σε τελαράκια ή φτηνές πήλινες γαβάθες ώστε εκτός του χοιρινού κρέατος να έχουν και κυνήγι στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Την γιορτή της
πρωτοχρονιάς οι βυζαντινοί την ονόμαζαν «καλεύδαι».
Σ' αυτή τη
γιορτή οι βυζαντινοί μεταμφιέζονταν ώστε να τρομοκρατούν τους νέους,
ιδίως τα μικρά παιδιά.
Αυτή την εποχή έχει ήδη δημιουργηθεί ο θρύλος των καλικάντζαρων. Επίσης την παραμονή της πρωτοχρονιάς ζύμωναν και έψηναν την βασιλόπιτα, τη στόλιζαν με διάφορα κεντίδια και κάρφωναν τόσα καρύδια όσα ήταν τα μέλη της οικογένειας και τόσους κύκλους επάνω και στο κέντρο μικρούς βόλους όσους ήταν τα καλύτερά τους βόδια και μέσα έβαζαν το ασημένιο νόμισμα.
Φλόκας Χρήστος Β3
Έθιμα Τρικάλων - Κακοπλεύρι
Στα Τρίκαλα στο
χωριό μου που λέγεται Κακοπλεύρι τα Χριστούγεννα όλοι οι άνθρωποι μεταμφιέζονται
σε λύκους, αρκούδες, καμήλες, τράγους κ.α φορώντας τα τομάρια των ζώων. Οι
μεταμφιεσμένοι ονομάζονται Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια ή Μωμόεροι. Άλλοι συνηθίζουν
να μεταμφιέζονται σε οπλισμένους ανθρώπους με σπαθιά και όπλα. Αυτοί τριγυρίζουν
στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά και μπαίνουν στα σπίτια, τραγουδούν και
μαζεύουν δώρα. Άμα συναντηθούν δύο παρέες, κάνουν ψευτοπόλεμο, ώσπου η μία ομάδα
να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.
Ένα άλλο έθιμο των Χριστουγέννων είναι ότι άντρες και γυναίκες μαζεύονται στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακές στολές, χορεύουν παραδοσιακούς χορούς και τραγουδάνε. Μόλις τελειώσουν το τραγούδι και το χορό οι άλλοι χωριανοί που τους παρακολουθούν τους δίνουν γλυκά, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, σοκολατάκια κ.α.
Ένα έθιμο της
Πρωτοχρονιάς είναι ότι την πρώτη μέρα του χρόνου οι πρώτοι επισκέπτες των
σπιτιών πρέπει να είναι παιδιά. Τα παιδιά μπαίνουν με το δεξί στα σπίτια και
ανταλλάσσουν ευχές με τον οικοδεσπότη. Αυτός με τη σειρά του τα κερνάει
πορτοκαλάδα ή γλυκά και τα υποδέχεται εγκάρδια. Τα παιδιά μπαίνουν στα σπίτια
των ανθρώπων για να φέρουν γούρι στη νέα χρονιά στους οικοδεσπότες .
Ένα άλλο έθιμο της Πρωτοχρονιάς είναι ότι την πρώτη μέρα του χρόνου οι νοικοκυρές φτιάχνουν μία πίτα παραδοσιακή που λέγεται Κουλουρόπιτα. Πρόκειται για μία τυλιχτή στριφτή πίτα με πράσο και τυρί. Εκεί μέσα βάζουν ένα φλουρί. Το μεσημέρι τη μοιράζονται με τις οικογένειές τους. Σε όποιον τύχει το φλουρί, του δίνουν χρήματα.
Ένα έθιμο των Φώτων είναι
ότι όλοι οι άνθρωποι μαζεύονται στην εκκλησία στις 7:00 το πρωί. Μόλις τελειώσει
η Λειτουργία , ο κάθε άντρας του χωριού παίρνει μία εικόνα από την εκκλησία και
όλοι μαζί πηγαίνουν στα γύρω εξωκλήσια του χωριού. Αυτό το κάνουν για να
ευλογηθεί το χωριό. Στη διαδρομή φωνάζουν «Κύριε Ελέησον». Μόλις φτάσουν σε ένα
εξωκλήσι κάθονταί και ψέλνουν. Καθώς πηγαίνουν στα γύρω εξωκλήσια κάνουν το γύρω
του χωριού. Μετά μόλις τελειώσουν τη διαδρομή, μπαίνουν μέσα στο χωριό. Καθώς
περνάνε έξω από τα σπίτια οι γυναίκες του χωριού τους κερνάνε μεζέδες και ποτά
παραδοσιακά φτιαγμένα από τα σπίτια τους για να τους ευχαριστήσουν που ύμνησαν
το Θεό να προστατεύει και να έχει καλά όλο το χωριό.
Παπαζαχαρίας Στυλιανός Β3